Morsa kodo foje oni uzas ankaŭ la vorton telegrafio aŭ CW (continuous
wave) kvankam ili ekzakte ne estas sinonimoj. Ankaŭ oni foje aŭdas la
sinonimon "morsa alfabeto". Fakte ekzistaj kelkaj kodoj por elsendi
pere de la telegrafo kvankam internacie akceptata kaj uzata estis kaj plu estas
la morsa kodo (fakte korektita versio de GERKE). Ĝi konsistas en aro de latinaj literoj, kiuj ricevas
specifajn punkto(j)n kaj/aŭ streko(j)n, ĝi fakte estas binara sistemo, tre simpla kaj efika. La
nomon ĝi prenis el
Samuel MORSE (1791-1872), kiu kreis ĝin kune
kun Alfred Vail en 1835.
Mi aldonos infografiojn pri ĝia baza lernebleco sed mi malrekomendas uzi ĝin por lerni la kodon ĉar estas preferinde rekte lerni la sonojn anstataŭ bildojn, strekojn kaj punktojn.
Per tiu kodo(sistemo) oni povas elsendi literojn,
ciferojn kaj malofte ankaŭ simbolojn
(inter radioamatoroj almenaŭ estas tre
malofte mi persone uzas nur la simbolon "demandosigno ?").
Ĝi estis patentita de Morse kaj konata kiel American Morse Code, ĝi estis iom modifita de Friedrich Clemens GERKE kaj
post 1865 valida telegrafi-standardo por internaciaj kontaktoj.
"Gerke pluevoluis la usonan American Morse Code al tiu, kiu nun estas ĝenerale uzata mondskale. Gerke notis la malavantaĝojn de la American Morse Code. Li ŝanĝis ĉirkaŭ la duonon de la signoj al la Internacia Telegrafia alfabeto. Grava malavantaĝo de la antaŭa versio estis malsamaj longecoj de la longaj signoj. En la sistemo de Gerke nur estas mallongaj kaj longaj signoj, nomitaj punktoj kaj strekoj. Streko havas la trioblan longecon de punkto. La kodigon de la ciferoj li ordigis strikte sisteme." ---vikipedio
Por ŝpari tempon
telegrafistoj kaj radioamatoroj uzas mallongajn literokodojn (kodvortoj) anstataŭ kompletaj vortoj aŭ frazoj, ekzemple la Q-kodo kaj aliaj kodvortoj kiel la fama SOS, CQ, BK, 73, 88 ka.
Post katastrofo de ŝipego Titanic SOS estis fiksita kiel internacia
simbolo de urĝa helpo.
Dum normo ITU-T F.1 difinas la kernon de internacia
morso, alilingvuloj mem kreis multajn morsunuojn por aliaj literoj.
Subhobioj
Kiel parto de
la telegrafio kreiĝis teknologio
pri kio ni povus multe skribi inter ili estas granda subhobio pri kolektado kaj
memkreado de morsklavoj. Estas multspecaj morsklavoj, vertikalaj, horizontalaj,
aŭtomataj kaj
multaj aliaj.
Monda kultura
heredaĵo
En 2011 la germana nacia amatora klubo DARC (la germana radioamatora asocio) proponis morsadon
kiel monda kultura heredaĵo. IARU
akceptis tion en sia kunsido en 2011 unuanime kaj proponis tion al UNESCO en
2014.
En tiu kunteksto ĵurnaloj skribis, ke la morsado estas preskaŭ mortanta kaj tial devas estis protektata. Tio nur
parte estas vera. Kvankam lastatempe oni transiris al aliaj teknologio ĝi restas tre populara inter miloj (eble centmiloj) da
radioamatoroj. Pluraj aŭtoritatoj ne
plu postulas kapablon morsi kiel parto de la radioamatora licenco. En mia lando
ĝi ne estas
postulata por baza kategorio sed por la meza kaj alta kategorioj oni devas
pruvi ricevadon kaj sendadon je 5 wpm (Words per minute [EN]), kio fakte ne estas rápida sed sufiĉa por fari
QSO-on. Mi ofte uzas 15 WPM sed sufiĉe konforte sukcesas ricevi je 20 WPM.
Avantaĝoj kaj malavantaĝoj
Fanatikuloj troigas! Telegrafistoj tro laŭdas kaj tiuj, kiuj nur uzas ciferecajn modojn tro
kritikas (tre ofte erare). Almenaŭ mi trovas la
jenajn avantaĝojn:
- Morsado bezonas malpli komplikajn sendricevilojn (se ni parolas pri bezonata teknologio).
- Dum malbonaj kondiĉoj estas multe pli facile uzi telegrafion ol aliaj elsendmodoj.
- Estas defio lerni kaj uzi ĝin.
- Ekzistas grandega komunumo, kiu dieksas kaj uzas morson.
- Estas pli facile rompi amasiĝon (pileup) en CW ol en aliaj modoj.
- Bezonatas malpli da povumo kaj spaco (herzoj) por QSO.
Certe mi devas fari pli longan komparon sed tio estos
poste.
Ĉapelitaj literoj
Esperanto havas
proprajn nelatinajn literojn (ĉ, ŝ, ĵ, ĝ, ĥ, ŭ). Por la ĉapelitaj Esperanto-literoj estis proponitaj pluraj
sistemoj, sed esperantistaj radioamatoroj ofte ne uzas ilin, sed transskribas per
surogataj skribosistemoj kiel la Zamenhofa
metodo (per H) aŭ per la X-sistemo. La aliaj sistemoj kiel ^-sistemo (^cirka^u-sistemo) aŭ '-sistemo
(c'irkau'-sistemo) estus tro komplikaj. Zamenhof mem por sendi telegramojn uzis
la h-sistemon ĉar ne eblis
sendi supersignitajn literojn.
Argumentoj kontraŭ ili estas fortaj la ĉefaj: La realo estas ke malmultaj (eble neniu)
e-radioamatoro (bone)regas la ĉapelitajn literojn.
Kvankam Esperanto estis akceptita kiel klara lingvo por ITU en 1925 sed neniu
klarigo estis skribita pri la supersignaj literoj. Do, oni povus malobei la leĝon se oni uzas ilin.
Esperanta supersignitaj literoj
Ĉ -•-••
Ĝ - -•-•
Ĥ -•- -•
aŭ ----
Ĵ •- - -•
Ŝ •••-•
Ŭ ••- -
 |
| ITU resolucio 1925 |
Vidu kion mi
skribis en la ILERA-bulteno #77.
Funkciado de la kodo
La punkto devas
esti kiel eble plej mallonga. Strio daŭras proksimume
trioblo el la punto. Inter ĉiuj simboloj de
la sama litero malestas signalo egala al unu punto. Inter literoj de la sama
vorto malestas signalo egala al tri punktoj kaj por disigi vortojn malestas
signalon egala al tri strioj. Se oni eraras por korekti oni elsendas
erarsignalon kiu estas ses ekoj “E” (……) kvankam tio
dependas ĉar ankaŭ oni uzas la demandosignon “?” samcele. Mi mem
preferas kaj ĉiam uzas
sesfoja Eko “EEEEEE”. Mi ankaŭ legis pri dufoja ripeto de H (........) kiel prosigno.
Simboloj en morsa kodo
Eble antaŭ multaj jardejoj (19a jarcento) oni devis uzi
simbolojn por telegrafiaj telegramoj sed inter radioamatoroj tio tute ne
ekzistas. El la subaj mi nur lernis “. / ?” sed mi nur uzas la demandosignon “?” kaj “/” por porteblaj stacioj kiel ekzemple PJ5/PH2M.
Simboloj
. •-•-•-
, - -••- -
: - - -•••
; -•-•-•
? ••- -••
' •- - - -•
- -••••-
/ -••-•
( -•- -•
) -•- -•-
" •-••-•
= -•••-
+ •-•-•
@ •- -•-•
Alfabeto
A •-
B -•••
C -•-•
Ĉ -•-••
D -••
E •
F ••-•
G - -•
Ĝ - -•-•
H
••••
Ĥ -•- -•
aŭ ----
I ••
J •- - -
Ĵ •- - -•
K -•-
L •-••
M - -
N -•
O - - -
P •- -•
R •-•
S •••
Ŝ •••-•
T -
U ••-
Ŭ ••- -
V •••-
Z - -••
Numeroj
0 - - - - -
1 •- - - -
2 ••- - -
3 •••- -
4 ••••-
5 •••••
6 -••••
7 - -•••
8 - - -••
9 - - - -•
Latinaj neesperantaj literoj
Q - -•-
W •- -
X -••-
Y -•- -
Ie en la reto (http://lingvo.org/morso) mi legis ke
la oficiala sistema estas tiu de la specialaj simboloj sed tre provable ne
estas tiel, almenaŭ laŭ vikipedio ILERA “favoras” la z-sistemon.
Tre provable
konfuzo venas de tio ke UEA provizore akceptis la sistemon!
Iom pli detala
informo oni povas legi en la diskutgrupo de ILERA kie aperas dokumento kaj
kelkaj diskutoj pri la afero.
verkita de:
Henri Y. Chaisnot/F6ED
Radiisto el
Francio
C. James McMullen
Maroficiro el
Britio
David B. Richardson/W7LLV
Televida inĝeniero el Usono
Bildotelegrafo
Kiel kuriozaĵo mi aldonas la bildotelegrafon kiu povas sendi
nigra-blankajn fotojn. La bildo konsistas el punktoj. Nuanco de punkto
karakterizas respondan amplitudon, kion oni komunikis laŭ impulsoserio. Meze de la 20-a jarcento la ĵurnaloj ofte prezentis bildotelegramojn, ekzemple pere
de Hellschreiber.. Ĝi estas iom
simila al askia arto.
Sonojn vi povas
aŭdi ĉie en la reto do mi lasas kelkajn ligilojn.
en vikimedio:
Estas temoj
kiujn mi tuŝos estontece:
teknikoj po lerni morsan kondon, teknikon por morsklavi, baza telegrafia QSO,
rapideco por ricevi kaj elsendi, ITU resolucio favore al Esperanto…
